در عملیات کربلای 4 چه گذشت؟ - شهیدان رضازاده لواف

قسمت اول :
تحولات صحنه نبرد پس از پیروزى فاو و اقدامات نظامى دشمن که به طور گسترده و همه جانبه صورت گرفت، فرماندهان سپاه را با وضعیت جدیدى مواجه کرد. جنگ شهرها در سطح گسترده، حمله به مراکز اقتصادى، صنعتى و نفتى، فشار فوق العاده اى را بر کشور وارد ساخت. بویژه، کاهش بسیار زیاد قیمت نفت تا مرز 5/5  دلار در هر بشکه موجب تشدید این فشارها شد.همراه با این فشارها،  تحرک جدید دشمن در عرصه زمینى که پس از اشغال اراضى کشور در آغاز جنگ، براى اولین بار صورت مى گرفت، جبهه خودى را تحت فشار قرار داده بود. در چنین شرایطى علاوه بر مقابله با حملات عراق به خط هاى پدافندى در طول مرز، آماده شدن براى حمله بزرگ بعدى، مسؤولیت دیگرى بود که مى بایست انجام می شد. تصرف منطقه استراتژیک فاو و جداسازى بخش جنوبى سرزمین عراق از این کشور اقتضا مى کرد که مناطق مهمى چون بصره و ام القصر نیز مورد توجه قرار گیرد و به نظر مى رسید، توقف در این منطقه و عدم توسعه وضعیت، به زیان نیروهاى خودى باشد. زیرا منطقه عملیات فاو به لحاظ وسعتى که داشت از این قابلیت برخوردار بود که سلسله عملیات بعدى در همین مکان انجام شود.
دلایل انتخاب منطقه
پس از پیروزى فاو که باعث به هم خوردن موازنه نظامى به نفع ایران شد، لازم بود در اقدامى دیگر که از اهمیت ویژه و هدف استراتژیک برخوردار باشد،  سرنوشت جنگ به نقطه نهایى رهنمون شود. براى این منظور، منطقه جدید مى بایست از شرایطى برخوردار مى بود که هدف هاى مورد نظر تحقق مى یافت. منطقه عمومى بصره در جنوب، از مهم ترین مناطقى بود که از تابستان سال 1361 همواره براى عملیات هاى بزرگ و سرنوشت ساز مورد توجه فرماندهان بودند و عملیات هاى متعددى در این جبهه ها انجام شده بود: شرق بصره (عملیات رمضان)، هورالهویزه (عملیات خیبر و بدر) و فاو (عملیات والفجر 8) مناطقى بودند که طى سالهاى 1361 تا 1364 عرصه نبرد میان رزمندگان اسلام و دشمن بودند. تنها منطقه اى که در آن،  عملیاتى صورت نگرفت، منطقه ابوالخصیب، جزیره مینو و بخشى از زمین شلمچه بود که در میان هدف هاى مطرح در اطراف بصره، به دلیل نزدیکى به شهر، مهم تر از بقیه بودند. به همین دلیل، استحکامات، آرایش سلاح و یگان هاى دشمن نیز در این منطقه (خصوصا در شلمچه) بیشتر از سایر مناطق عملیاتى بود. و همین موضوع موجب شد که طى چهار سال پس از عملیات رمضان،  فرماندهان نظامى توجه جدى به این منطقه کنند.
افزون بر این،  اهمیت شهر بصره که هدف اصلى استراتژى نظامى جهمورى اسلامى پس از فتح خرمشهر به شمار مى رفت. مهم ترین عامل در انتخاب این منطقه براى عملیات کربلاى 4 بود. از دیگر ویژگى هایى که باعث انتخاب این منطقه براى عملیات شد، عوارض موجود در زمین غرب اروند در منطقه ابوالخصیب بود،  زیرا وجود نهرها، نخلستان ها و کانال هاى کشاورزى و نیز عدم وجود استحکامات در منطقه پتروشیمى تا بصره، این منطقه را قابل تصرف و پدافند مى نمود. همچنین به دلیل آن که دو جناح منطقه عملیاتى، از شمال به آب گرفتگى شلمچه و کانال ماهیگیرى و از جنوب به خور زبیر و زمین هاى باتلاقى اطراف آن محدود شده بود، قدرت تحرک دشمن ضعیف برآورد مى شد. مزیت دیگر منطقه عملیاتى، واگذارى مسؤولیت حفاظت و اداره آن به سپاه هاى سوم و هفتم عراق بود. این مسأله با توجه به مانور عملیات که نفوذ از میان خط حد دو سپاه بود، یکى از ویژکى هاى برجسته منطقه عملیاتى به شمار مى رفت.
طرح مانور
مانور در این عملیات، نقش اساسى و تعیین کننده اى داشت. زیرا تجربه عبور از عرض رودخانه اروند،  این بار مى بایست در طول رودخانه انجام مى گرفت. و این عبور که خود تاکتیک ویژه و ابتکار عملیات به شمار مى رفت در صورت تحقق، جنبه هاى دیگر آن که شامل شکستن خط، پاکسازى، نفوذ در عمق و تسلط بر چند راه (ورودى شهر بصره) مى شد،  تحول عظیمى در جنگ ایجاد مى کرد. از این رو، از اردیبهشت تا مهر 1365 و سپس آذرماه همان سال، بحث هاى مختلف و طرح هاى گوناگونى ارائه شد ولى به دلیل معایب آنها منتفى گردید. یکى از موضوعات اساسى در طرح هاى ارائه شده،  از نظر فرماندهان سپاه، وابستگى ابتکار ویژه به غافل گیرى دشمن بود. بدین ترتیب پس از یک دور بحث، طرحى تصویب شد که مورد توافق کلیه فرماندهان بود.
در جلسه، (16 مهرماه سال 1365) پس از بحث و گفت وگو، سرانجام فرماندهان یگان ها، مانور عملیاتى از پنج ضلعى در شلمچه تا جزیره سهیل در مقابل جزیره مینو را پذیرفتند. آنها پذیرفتند که زمین شلمچه بر زمین مقابل جزیره مینو ترجیح دارد. همچنین، اهمیت زمین دو طرف اروند و ابوالخصیب و نیز تاکتیک ویژه براى عبور از تنگه مورد قبول واقع شد. در پایان این جلسه،  فرمانده سپاه گفت: « برادران عزیز، همه توجیه هستند و احتیاجى به توضیح اهمیت عملیات نیست. این سومین منطقه اى است که براى رفتن به سمت بصره در آن عمل مى کنیم. منطقه رمضان (شرق بصره) هور (الهویزه) و اینجا، خداى ناکرده اگر از ما کوتاهى سربزند، مسؤولیت ما خیلى سنگین است. ما باید با تمام قدرت تکلیفمان را انجام دهیم آن وقت، هرچه خدا خواست. اینجا یک شجاعت بزرگ و تدبیر و دقت بالایى مى طلبد. این تاکتیک و شیوه جنگى که ما براى این عملیات مهیا کرده ایم، دشمن آمادگى اش را ندارد و (از طرف ما) احتیاج به توکل و ایثار بالایى دارد. برادرها باید همه مسائل را با هم حل کنند و تا آخر عملیات، دست اخوت و برادرى به هم بدهند، چون این عملیات با همیارى و همکارى پیش مى رود. لذا، باید تقسیم کار کنید و همدیگر را کمک کنید». از نیمه دوم مهرماه کار آماده سازى منطقه عملیات با جدیت پیگیرى شد. در حین این پیگیرى و پیشبرد امور، بحث مانور باز هم مطرح شد و سرانجام در آذرماه فرمانده سپاه با دریافت نظرات و مسائل جدید، طى جلسه اى با آقاى هاشمى، خط جدید کارى را به نیروى زمینى سپاه ابلاغ کرد.
مطابق آخرین تصمیم گیرى و جمعبندى وضع موجود، براى انجام عملیات کربلاى 4، چهار زمین شلمچه، ابوالخصیب، منطقه مقابل جزیره ام الرصاص و جزیره مینو انتخاب شد. این چهار منطقه از نظر مانور آتش و عقبه و پشتیبانى، به یکدیگر وابستگى داشتند. از این رو، هر کدام به یک  .قرارگاه سپرده شد
دامه مطلب را در یادداشت بعدی ملاحظه فرمایید.